Nu de jaarlijkse kortebaandraverij op de Breestraat in Beverwijk net achter de rug is, blikt kunstkenner Jeroen Zoetmulder vooruit aan de hand van een schilderij met opmerkelijke gelijkenis: Soldaat te paard voor een herberg van de Beverwijkse zeventiende-eeuwse schilder Thomas Wijk. “Niet alleen het paard, ook de symboliek in dit werk maakt het tot een treffend tijdsbeeld”, aldus Zoetmulder.
Thomas Wijk werd geboren in Beverwijk en groeide als kunstenaar uit tot lid van het Haarlemse Sint-Lucasgilde. Later vertrok hij naar Italië, waar hij zich liet inspireren door de zuidelijke technieken en sferen. Dat is te zien in het bewuste werk, dat een zuidelijk aandoend dorpsgezicht toont vol leven, kleur en verborgen boodschappen.
“Het schilderij lijkt op het eerste gezicht een eenvoudige herbergscene,” zegt Zoetmulder. “Maar wie goed kijkt, ontdekt allerlei subtiele symboliek.” Zo is er een soldaat te paard – prominent en in lichte kleuren weergegeven – die een kruik wijn in één teug achterover slaat. Aan tafel flirt een jongeman opzichtig met een jonge vrouw, terwijl een oude man, vermoedelijk haar vader, wegdoezelt. “De schilder speelt met beelden en verborgen boodschappen: een haan met kippen, twee hondjes, het zijn symbolen van waakzaamheid, verleiding en ongezien gedrag.”
Bijzonder is ook de aanwezigheid van een donkere vrouw met een kind – een zeldzaamheid in de schilderkunst van de 17e eeuw. “Waarschijnlijk geïnspireerd door zijn tijd in Italië, waar Wijk in contact kwam met mensen van Afrikaanse afkomst,” aldus Zoetmulder.
En dan is er natuurlijk het paard. “Paarden spelen al eeuwenlang een rol in status en symboliek,” vertelt de kunstkenner. “Een licht paard – zoals hier – stond voor aanzien. Denk aan de uitdrukking ‘prins op het witte paard’. In dit werk trekt het dier direct de aandacht. Het is het visuele anker in het anders donkere schilderij, dat in de loop der eeuwen iets aan helderheid heeft ingeboet.”
Juist nu Beverwijk zich opmaakt voor de harddraverij, krijgt het schilderij een extra lading. “Het is bijzonder dat een lokale kunstenaar als Thomas Wijk in zijn tijd al het paard zo centraal zette. Het toont hoe diep de verbondenheid van Beverwijk met het paard – en met het publieke spektakel eromheen – historisch geworteld is.”
Zoethout hoopt dat inwoners niet alleen het spektakel op straat waarderen, maar ook stilstaan bij de kunst en geschiedenis erachter. “Want in een schilderij als dit zie je: Beverwijk galoppeert al eeuwen vooruit.”
